Sağlık kaygısı; bedendeki ağrı, acı, kızarıklık gibi çeşitli belirtileri ciddi bir hastalığın göstergesi olarak yanlış yorumlamanın sonucunda duyulan aşırı kaygıdır.

Diğer tüm canlılarda da olduğu gibi insanlardaki en önemli motivasyon yaşamak, hayatta kalmaktır. Bu anlamda da sağlığımızı önceliklendirmemizin, fiziksel iyi oluşumuzu kontrol etmenin çok insani olduğunu düşünebiliriz. Bedensel belirtilerin takibini yapmak pek çok rahatsızlığın önlenmesinde ve tedavisinde hayati bir öneme sahiptir.

Sağlık kaygısı, doğası gereği bizi hayati tehlikelerden koruyacak ve bu yönde harekete geçirecek bir işleve sahiptir. Bazen bu işlevsel kaygı şiddetlenerek hayatımızı zorlaştıran bir sıkıntıya dönüşebilir.

Sağlık Kaygısı Belirtileri Nelerdir?

Sağlık kaygısından mustarip bir kişi, vücudundaki değişikliklerin ve duyumların bir hastalığın göstergesi olduğuna emindir. Baş ağrısı, hepimizin her an deneyimleyebileceği bir belirti olsa da sağlık kaygısı bunun beyindeki bir tümör olarak yorumlanmasına sebep olabilir. Hakkında okunulan ya da başkalarından duyulan hastalıkların belirtilerine benzer belirtiler deneyimlenebilir.

Kişi, iyi olduğuna dair bir güvenceye ihtiyaç duyar. Bunun için yakınlarından tekrar ve tekrar iyi olduğuna dair bir onay isteyebilir, sık sık hastane ziyareti yapabilir, hiç yapmayabilir ya da kontrol davranışlarına başvurabilir. Vücuttaki yumrular ya da sıyrıklar elle yoklanabilir ve ciddi hastalıklara dair internet araştırmaları yapılabilir. İnternet araştırmaları nadiren rahatlatıcı bir bilgi sunsa da çoğunlukla kaygıyı artırıp soluğun hastanede alınmasına sebep olabilir. Sağlık kaygısı arttıkça profesyonellerden alınan güvence ya da test sonuçları da rahatlatıcı gelmeyebilir

Zihin, sürekli bedendeki belirtilerle meşgul olduğu için kalp atışındaki hızlanma gibi en küçük değişiklikler bile çok çabuk fark edilebilir. Sağlık kaygısı arttığı için kalp atışı daha da hızlanacağından kişi kendisini kısır bir döngüde bulabilir, panik atakta da olduğu gibi. Sağlık kaygısının, panik ataktan farkı kaygının daha dipsiz ve kalıcı olmasıdır. Ayrıca, kas gerginliği, aşırı düşünme, odaklanma güçlüğü, huzursuzluk, uyku sorunları gibi zorlanmalar da sağlık kaygısına eşlik edebilir.

Sağlık Kaygısı Nedenleri Nelerdir?

• Daha önce ciddi bir hastalık yaşama ya da bir hastalığa bağlı gelişen travmatik bir olaya maruz kalma,
• Bir yakının ciddi bir hastalık yaşamış olması ya da bir hastalıktan dolayı hayatını kaybetmesi,
• Medya, yakın çevre, reklamlar, internet araştırması aracılığıyla hastalıklarla ilgili tehdit uyandırıcı bilgilere maruz kalma,
• Aile bireylerinde sağlık kaygısı öyküsünün olması, sosyal öğrenme,
• Yoğun stres yaşıyor olma,
• Kaygılı bir mizaca sahip olma,
• Genetik faktörler gibi etmenler sağlık kaygısına neden olabilir.

Sağlık Kaygısıyla Başa Çıkmak için Neler Yapılabilir?

• Gevşeme ve nefes egzersizleri, meditasyon, farkındalık çalışmaları sağlık kaygısını dinginleştirmede yararlı olabilir.
• Uyku hijyeninin geliştirilmesi, varsa insomnia ile ilgili etkili bir destek alınması hem fiziksel hem de psikolojik sağlığa fayda sağlayacaktır.
• Yaşamdaki stres verici olayların etkisini azaltabilmek için etkili problem çözme ve zaman yönetimi tekniklerini öğrenmek, sağlık kaygısını tetikleyebilecek stresi azaltmakta etkili olabilir.
• Vücudu kontrol etme davranışınızın sıklığını ve internet araştırma sürenizi kademe kademe azaltmayı deneyebilirsiniz. Bu davranışları sık sık yapmanın size nasıl geldiğini fark edin.
• Bir şeyinizin olmadığına dair rahatlatılmak için değil de deneyimlerinizi paylaşmak ve destek istemek için sevdiklerinizle konuşabilirsiniz.
• Eğer bir süredir devam eden belirtileriniz için henüz bir hastane ziyareti yapmadıysanız ve hastaneye gitme fikri sizi korkutuyorsa bir yakınınızdan destek isteyebilirsiniz.
• BONUS: Birazcık gülümsemek için İsveçli Doktor Henrik Widegren’in “Never Google Your Symptoms” (Hastalık Belirtilerini Asla Google’da Arama) şarkısını dinleyebilirsiniz.

Kendine yardım kaynaklarının sağlıkla ilgili kaygınızı dinginleştirmede işe yaramadığını ve şiddetli endişe ve kaygıyla ilişkili olarak yaşam kalitenizin azaldığını düşündüğünüzde bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmenin faydalı olacağına inanıyorum.

Bu içeriği faydalı bulduysanız Klinik Psikolog Betül Toprak’ın bir diğer yazısı olan “Mental Sağlık Alanında Etiketleme” başlıklı makaleyi de inceleyebilirsiniz.

Kaynaklar:

Asmundson, G. J., Abramowitz, J. S., Richter, A. A., & Whedon, M. (2010). Health Anxiety: Current Perspectives and Future Directions. Current Psychiatry Reports, 12, 306-312.

Owens, K., & Antony, M. M. (2011). Overcoming Health Anxiety: Letting Go of Your Fear of Illness. New Harbinger Publications.

Starcevic, V., & Noyes, R. (Eds.). (2014). Hypochondriasis and Health Anxiety: A Guide for Clinicians. Oxford University Press: New York.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.