Talassofobi okyanus korkusu olarak da bilinir ve toplumdaki birçok kişi için oldukça eğlenceli olan denize girmek, yüzmek gibi aktivitelerin bir stres kaynağına dönüşmesine yol açar. Kış ayları boyunca yolu gözlenen yaz tatilinin sunabileceği keyfi başlamadan yok edebilen talassofobi, doğal çevre türü fobiler arasında yer alır.

Bu yazıda "okyanus fobisi" veya "derinlik fobisi" olarak adlandırılabilecek olan talassofobiyi ele aldık.

Talassofobi Korkusu Nedir?

Talassofobi; derin su korkusu, bir diğer deyişle derin su kütlelerinden korkmak demektir. Deniz, okyanus, oldukça derin bir havuz ya da dibi belli olmayan herhangi bir su birikintisi bu korkunun tetiklenmesine yol açabilir. Genelde okyanus talassofobi ile ilişkilendirilir. Bu nedenle okyanus korkusu, derin deniz fobisi gibi farklı isimlerle de bilinir, ama bu tabirler tam olarak doğru değil. Çünkü talassofobi, derin su kütlesinin geneline karşı duyulan korkudur.

Derinlerde yaşayan canlılardan ve deniz altından korkmak da büyük su kütlesi korkusunun tanımına girer. Kısacası derin deniz korkusu sadece sudan ya da denizden, okyanustan korkmak demek değildir. Aquafobi ya da hidrofobi olarak da adlandırılan su korkusu, boğulma korkusu gibi su ile bağlantılı diğer fobilerden farkı da buradadır.

Derin deniz korkusu olan, talassofobik kişiler; derin suların yarattığı sonsuzluk ve belirsizlik hissinden, engin su kütlelerinin altında yaşayan canlılardan ve o su kütlesinde başlarına gelebilecek olaylardan korkarlar. Mitolojik hikayelerde yer alan doğaüstü varlıklardan korkma, denizin ya da gölün içerisinde bir canavar olduğu gibi irrasyonel fikirler de bu fobiye dahildir. Büyük su kütlelerine yaklaşmaktan, derin bir suda yüzmekten ve zaman zaman engin denizlere uzun süre bakmaktan kaçınabilirler.

Kelime anlamı olarak talassofobi ne demektir, sorusuna ise Yunanca köklere inerek yanıt verebiliriz. Thalassa, Yunancada deniz anlamına gelen bir kelimedir. Aynı zamanda Thalassa erken dönem bir Yunan deniz tanrıçasıdır.

Büyük Su Kütlelerinden Korkmak, Talassofobi Kişilerin Hayatını Nasıl Etkiler?

Derin su fobisi ya da okyanus korkusu şeklinde de bilinen talassofobi farklı şiddetlerde seyredebilir. Bu fobiden mustarip olan kişilerin tamamında birebir aynı davranışlar gözlenmeyebilir. Yaşanabilecek durumları şöyle özetleyebiliriz:

• Talassofobik kişilerin bazıları için herhangi bir su kütlesine yaklaşmak mümkün değildir. Suyun dibinde bir şey olmadığını bildikleri havuza dahi girmek istemeyebilirler.
• Bazı kişiler daha sığ, dibi görünebilen sulara girmekten çekinmezler. Özellikle dipte korkutucu görünebilecek yosun birikintileri olmadığında su altı fobisini kontrol altına alıp yüzebilir, denizde zaman geçirebilirler. Ama çoğu zaman suyun dibine dokunmaktan çekinirler.
• Bu fobiye sahip kişiler için derin sulara bakmak da ciddi bir sorun olabilir. Bu durumda kişiler okyanusta geçen bir filmi ya da diziyi izleyemezler. Bilgisayar oyunlarında ya da çeşitli 3 boyutlu görsellerde de okyanus, derin deniz temasından kaçınırlar.
• Talassofobisi olan insanlar güvenli olduklarını bilseler bile feribot, deniz otobüsü gibi deniz taşıtlarına binmekten kaçınmak isteyebilirler. Uçakla seyahatte yukarıdan görünen engin su kütleleri fobinin tetiklenmesine yol açabilir.
• Bazı kişiler için derin suları hayal etmek bile fobinin tetiklenmesi anlamına gelebilir, derinlik korkusu ortaya çıkarabilir.

Talassofobi Neden Olur?

Doğal çevre fobisi kategorisinde yer alan okyanus ve derin su korkusu, hem genetik hem çevresel faktörlerden kaynaklanıyor olabilir.  Buna göre talassofobi nedenlerini şu şekilde açıklayabiliriz:

• Genetik: Henüz okyanus korkusu özelinde bir araştırma olmasa da birçok çalışma korkuların genlerle aktarıldığını gösteriyor. Literatürde “Talassofobi kalıtsal mıdır?” sorusuna direkt yanıt verebilecek bir araştırma olmamasına rağmen bu korkunun da genetik olarak aktarılabilme ihtimalinden bahsedebiliriz.
• Yaşanan korkutucu tecrübeler: Birçok fobinin kaynağında daha önce yaşanan travmatik olaylar yer alır. Talassofobi de travmatik kişisel deneyimlere bağlı olarak gelişebilir. Özellikle çocukken denizde ayağın bir yosuna dolaşması, bir balığın çocuğa çok korkutucu görünmesi gibi bir durum fobiye yol açabilir. Bunun yanında bir şekilde denizin ortasında mahsur kalan, yüzme ya da dalış esnasında herhangi bir sorun ya da ürkütücü canlı ile karşılaşan birinde talassofobi gelişmesi ihtimali yüksektir.
• Örnekler ve yaşam tarzı: Figür olarak ebeveynler çocuklarda fobi gelişimine istemeden de olsa yol açabilir. Ebeveyn kendi fobisi ile çocuğunu istemsizce etkileyebilir. Anne ya da babasında derin su korkusu olduğunu gören çocuk hiçbir travmatik olay yaşamasa da talassofobik olabilir. Bunun yanında herhangi bir korkusu olan ebeveyn, arkadaş ya da akraba da kişileri bu anlamda etkileyebilir. Fobi olgusunu küçük yaşta gören bir bireyde korku gelişimi gözlenebilir. Tüm bunların yanında psikolojik anlamda daha hassas yapıda olan kişilerde bir deniz kazası haberi, filmler ve hikayeler fobi oluşumuna zemin hazırlayabilir.

Talassofobi Belirtileri Nelerdir?

Genel olarak birçok fobinin belirtisi aynıdır. Bu anlamda fobileri birbirinden ayıran noktalar belirtilerden çok, tetikleyicilerdir. Derin su korkusu talassofobinin tetikleyicileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Deniz, havuz ve okyanus gibi derin su kütleleri
• Herhangi bir deniz taşıtı
• Derin su kütlelerinde geçen, okyanuslardaki yaşamı anlatan belgeseller, filmler, diziler ya da bilgisayar oyunları gibi farklı içerikler
• Su altı ve derin su görselleri

Bu tetikleyiciler ile karşılaştığında kişiler, stresin aniden yükselmesiyle beraber, birtakım fiziksel belirtiler göstermeye başlarlar. Birçok fobi için ortak olan talassofobi belirtileri ise şöyledir:

• Kalp atışının hızlanması
• Aniden artan stres ve korku hissi
• Nefes almada zorluk, nefes darlığı ve göğüs ağrısı
• Nefes alışveriş hızının artması ve nefes alamama düşüncesi
• Aşırı terleme
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Aniden gelen ölüm korkusu
• Titreme
• Yoğun bir şekilde bulunulan yerden kaçmaya, uzaklaşmaya dair duyulan istek

Talassofobi Tanısı Nasıl Konur?

Tüm fobiler gibi derin su ve okyanus korkusu da kontrol altına alınabilir. Teşhis bir ruh sağlığı uzmanı tarafından konabilir. Literatürde bir talassofobi testi yer almamaktadır. Bu noktada uzman kişiler birtakım tanı kriterlerini göz önüne alır. Bunlar temelde DSM-5 fobi ayırıcı tanı kriterlerine paraleldir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

• Tetikleyici bir etkenle karşı karşıya kalındığı her an aşırı ve mantıksız bir korku hissi duyulması
• Rasyonel olmayan bu korku hissine engel olunamaması
• Aslında bir tehlike yaratmamasına rağmen derin sudan kaçma, uzaklaşma isteği
• Duyulan korkunun günlük hayatı, yaşam kalitesini ciddi anlamda etkilemesi
• Söz konusu korku ve tedirginlik hissinin en az 6 aydır devam ediyor olması

Eğer yukarıda bahsettiğimiz bu kriterleri karşıladığınızı düşünüyorsanız, teşhis için bir uzmana danışmanız uygun olabilir.

Talassofobi Tedavisi Nasıldır?

Derin sulardan ve okyanuslardan sistematik bir şekilde korkuyorsanız, teşhis sonrasında uzman kişinin yönlendirmelerini takip edebilirsiniz. Derin su fobisi tedavisinde farklı teknikler uygulanabilir. Burada en doğru karar sizi yakından tanımış; sorun, istek ve ihtiyaçlarınızı anlayan bir uzman tarafından verilebilir. Uygulanabilecek tedaviler ise şöyle sıralanabilir:

• Temel olarak fobi tedavisinde maruz bırakma yöntemi sık sık kullanılır. Bu yöntemde kişinin korkusu ile yüzleşmesi sağlanır.
• Bilişsel davranışçı terapi de fobi tedavilerinde başvurulan yöntemlerden biridir.
• Tedavi sürecinde uzman farklı yöntemleri bir araya getirerek kişiye özel bir program da geliştirebilir.
• Fobi tedavilerinde ilaç kullanımı ise danışanın gösterdiği semptomlara ve uzmanın görüşlerine göre değişir.

Kaygı Anında Talassofobi Nasıl Geçer, Derin Su Korkusu Nasıl Uzaklaştırılabilir?

Siz deniz kenarında olmasanız bile bir tetikleyici unsur korkuya bağlı kaygının yükselmesine yol açabilir. Böyle bir durumda;

• Eğer aktif bir tedavi sürecindeyseniz, birlikte çalıştığınız uzmana ulaşmak size yardımcı olabilir.
• Bu aşamada daha önce uzmanla belirlediğiniz stratejilere uygun bir şekilde korkuyla başa çıkmaya çalışabilirsiniz.
• Rahatlatıcı nefes egzersizlerini deneyebilirsiniz. Sakin bir şekilde burundan nefes alıp ağızdan geri vermek ve bu adımları periyodik olarak tekrarlamak nefesinizi düzene koymanıza yardımcı olabilir.
• Kaygı anında gözlerinizi kapatarak sizi korkunuzdan uzaklaştıracak alanları hayal edebilirsiniz. Düşüncelerinizi tamamen farklı ve size keyif veren, sakinleştiren bir noktaya odaklamak, yaşadığınız stresi azaltmaya yardımcı olabilir.

Talassofobi Tedavisi Neden Önemlidir?

Tüm fobiler gibi talassofobi de çeşitli riskler oluşturabilir.

• Korku anında gelen stres, zaman içerisinde artan korku ve kaygı panik atak ve panik bozukluk sorunlarına yol açabilir.
• Aniden yaşanan atak ise kişilerin hayatını tehlikeye atabilir. Normalde sığ alanda yüzmekten çekinmeyen talassofobisi olan biri, bir anlık boşlukta kendini altı derinleşen bir alanda bulabilir. Bu da kaygının yükselmesine yol açabilir. Bu durumda gelen panik ise sonu boğulmaya varabilecek çok ciddi sorunlara sebep olabilir.
• Tüm fobiler gibi okyanus korkusu da kişinin yalnızlaşmasına yol açabilir. Burada hem aniden gelebilecek kaygı duygusu hem sosyal ortama uyum sağlayamama çekincesi devreye girer.
• Artan kaygı, yalnızlık ve stres zaman içerisinde depresyona yol açabilir.

Yaşam kalitesini düşüren korkulardan biri olan derin su fobisi, talassofobi birçok kişinin kabusu olabilir. Eğer siz de daha önce bahsettiğimiz tanı kriterlerini kendinizde ya da sevdiklerinizde, çocuklarınızda gözlüyorsanız çok geç olmadan yardım almak isteyebilirsiniz. Bu aşamada “Talassofobi nasıl yenilir, neler yapabilir ve korkularımdan arınabilirim?” diye düşünüyorsanız Salus uzmanları ile iletişime geçebilir, online terapi yoluyla destek alabilirsiniz.

Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız "Aviofobi Nedir? Uçak Korkusunu Yenmek için 9 İpucu" veya "Neofobi Nedir, Neden Olur?" adlı yazılarımız da ilginizi çekebilir.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.

Kaynaklar:

The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition