John ve Julie Gottman tarafından geliştirilmiş olan Gottman çift terapisi, çiftler ve ilişkiler üzerine olan bir terapi yöntemidir. Bu yöntem 1970’de başlayan ve bugüne kadar devam eden bilimsel araştırmalara dayanır. Araştırmaların kaynağında ise ortak Gottman çift terapisi soruları yer alır:

İlişkilerin devam etme ya da sonlanma durumu yordanabilir mi?

Ne oluyor da bazı ilişkiler devam ediyor, bazı ilişkiler sonlanıyor, buna katkı sağlayan nedir?

Gottman Çift Terapisini Nedir, Temelleri Nelerdir?

Tolstoy’a göre bütün mutsuz aileler farklı, bütün mutlu aileler aynıdır. Ancak araştırmalara baktığımızda oldukça farklı bir sonuç görüyoruz: Mutluluk sandığımızdan daha çeşitli. Bu araştırma sonuçlarında 4 iletişim kalıbı dikkat çekiyor. Bu kalıplar mutsuz giden ilişkilerde yoğun şekilde görülürken, mutlu ilişkiler bunlardan uzak duruyor.

John ve Julie Gottman ‘’Mahşehirin Dört Atlısı’’ olarak tanımladıkları bu dört kalıp için “zehir” benzetmesi yapar ve her bir zehrin “panzehri” olması gerektiğini düşünürler. Bu dörtlüyü şu şekilde sıralayabiliriz:

• Eleştiri
• Savunma
• Aşağılama ve küçümseme
• Duvar örme

1. Eleştiri

• Eleştiride kişi partnerinin kişilik eksikliklerinden şikayet eder, sen dilini kullanır. Bu durum partnerinin savunmaya geçmesine ve çatışmanın alevlenmesine sebep olabilir.
• Eleştirinin panzehiri ‘’yumuşak başlangıçlar’’ olarak kabul edilir. Bu panzehire göre kişi ihtiyaçlarından ben dili ile bahseder. Bu dili kullanması partnerin dinlemesini ve anlamasına yardımcı olur.

Bu konuda daha detaylı bilgi almak için “Sağlıklı Bir İletişim için Ben Dili” yazımızı inceleyebilirsiniz.

2. Savunma

• Savunma, çok sık kullanma ihtiyacı duyduğumuz bir mekanizma iken ilişkilerde uygulandığında zarar verici olabilir. Çünkü savunmada birey kendini haklı çıkarma yaklaşımı sergiler. Bu yaklaşımdayken karşındakinin ihtiyaçlarını anlaması kolay değildir.
• “Sorumluluk alma” savunmanın panzehiri olarak kabul edilir. Sorumluluk almada soruna sebep olan yanlar kabul edilir ve düzeltme amaçlı adımların atılabileceği mesajı verilmektedir.

3. Aşağılama ve Küçümseme

Üçüncü zehir aşağılama ve küçümsemedir. Kişi kendisini partnerinden üstün görerek, biz eşit değiliz, sen benden aşağıdasın mesajı verir. Bu mesaj sözel ya da davranış yolu ile kendini gösterebilirken karşı tarafa değer ve önem verilmediğini hissettirir.

Panzehiri, takdir ve saygı ortamının oluşturulması, duygu ve ihtiyaçların tanımlanması, beğeni ve ilginin ifade edilmesidir. Değer ve takdir edilmek besleyicidir. Bu hissedildiğinde, kişiler tartışmalarda daha uzlaşmacı tavırlar sergileyebilirler.

4. Duvar Örme

Duvar örme etkileşim sırasındaki kopukluktur. Konuşmanın aniden kesilmesi partnerin anlattıklarıyla ilgilenilmediği, önemsenmediği mesajı verir. Ayrıca küs kalma ve soğuk davranma olarak kendisini günlerce gösterebilir. Bu durumda da toparlanmak ve ilişkiyi onarmak zorlaşabilir. Çünkü bunu yapan çiftler bu kalıbı sürekli hale getirme eğiliminde olabilirler.

Duvar örmenin panzehiri “Fiziksel ve psikolojik olarak rahatlamayı” beklemektir. Kişi, duygusal olarak kopukluk yaşadığında ve/veya fizyolojik olarak fazla uyarıldığını hissettiğinde duvar örme yerine rahatlama ihtiyacına yönelerek ara verebilir. Mola sonrası olay ve ihtiyaçlara odaklanabilmesi etkileşim için daha işlevseldir.

Gottman Çift Terapisinde “Güçlü İlişki Evi” Kavramı

Gottman çift terapisi teknikleri içerisinde mahşehirin dört atlısına ek olarak "Güçlü İlişki Evi’’ kavramı da önemli bir yer tutar. Bu ev dokuz parçadan oluşur, her bir parça bir ihtiyacı temsil eder.

Bu temel ihtiyaçları şöyle sıralayabiliriz:

• Sevgi Haritaları Oluşturmak
• İlgi ve Beğeniyi Paylaşmak
• Birbirine Yönelme
• Olumlu Bakış Açısı
• Çatışmayı Yönetme
• Hayalleri ve İstekleri Gerçekleştirmek
• Ortak Bir Anlamın Üretilmesi
• Güven
• Bağlılık

1. Sevgi Haritaları Oluşturmak

Evin temeli sevgi haritasıdır. Sevgi haritası kişinin partnerinin yol haritasına sahip olması anlamına gelir. Bu yol haritası için açık uçlu sorular sorulması ve bu soruların zaman içinde güncellenmesi gerekir. Terapide, kişilerin birbirlerini tanımalarına yardımcı olan bu haritaların güncelliği değerlendirilir, zaman zaman eski haritalara sahip oldukları, haritalarını güncellemedikleri dikkat çeker.

2. İlgi ve Beğeniyi Paylaşmak

Evin ikinci katı olan ilgi ve beğeniyi paylaşmak Gottmanlara göre bir panzehirdir. Bu panzehir sevgi kültürünün oluşmasında etkilidir.

3. Birbirine Yönelme

Birbirine yönelme “Duygular için bir banka hesabı oluşturma” olarak da bilinir. Partnerin iletişim ve bağ kurmak için iletişimde bulunduğu anlara partnerin cevap vermesidir. Bunun olmaması, karşılıksız kalınması da yönelme olmadığı anlamına gelir. Gottman Çift Terapisinde, çiftlerin birbirlerine yönelme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanır. Bu anlamda Gottman Yöntemi geniş bir yelpazeye sahiptir

4. Olumlu Bakış Açısı

Bahsedilen ilk üç aşama dördüncü aşamanın belirleyicisidir. Nötr/ pozitif ya da negatif olarak mesajın yorumlanması başka bir deyişle ilişkinin renginin, modunun gösterilmesi anlamına gelir. Güçlü İlişki Evinin ilk üç basamağı güzel çalışıyorsa çiftlerde olumlu, pozitif duygulanım baskın olur. Ancak bu evin üç aşaması çalışmıyorsa negatif duygulanım baskın olur ki bu da ilişkiyi olumsuz etkiler. Partnerler birbirlerini dost yerine düşman olarak görürler. Savunmalar ve kavgalar olur. Gottman Çift Terapisinde bu aşamanın gelişmesi için çiftlerle ilk üç aşama çalışılır ve arkadaşlığın gelişmesi amaçlanır.

5. Çatışmayı Yönetme

Canlı bir ilişkide çatışma kaçınılmazdır. Çünkü ilişkideki iki kişi birbirinden farklıdır. Bu kişiler arasında fikir ayrılıklarının olması, çatışmaların yaşanması da beklendik bir durumdur. Çatışmalarla ilgili yapılan araştırmalara göre, evlilikte yaşanan çatışmaların %31’i sadece çözülürken %69’u çözülemiyor. Bu oranlara göre de çatışmayı çözme ve çatışmayı yönetme kavramları gündeme geliyor.

Çözülebilir sorunlar için etkin sorun çözümü dört kısım olarak ele alınabilir. Bunlar:

• Yumuşak başlangıç,
• Etkiyi kabul etme,
• Onarma,
• Sakinleşme ve uzlaşma.

Ancak çözümü olmayan sorunlarda sürecin yönetilebilmesi için diyalogun oluşması, pozitif duygulanımın baskın gelmesi, fizyolojik açıdan sakinleşme süreci gibi önemli kavramlar vardır. Mahşehirin dört atlısının kullanılıp kullanılmaması da belirleyici olur.

6. Hayalleri Gerçekleştirme

Güçlü ilişkilerde partnerler paylaşımları için güvenli bir ortam kurarlar. Birbirlerine hayallerinden, değerlerinden ve isteklerinden bahsederler. Bunun sayesinde birbirlerine destek ve yardımcı olabilirler, desteklendiklerini hissedebilirler.

7. Ortak Bir Anlam Üretme

Güçlü ilişki evine göre ortak bir anlam üretme evin çatısıdır. İlişki, birlikte bir yaşamdır. Anlarla dolu olan bu yaşam birlikte bir anlam sistemi oluşturur. İlişkideki paylaşılan hayallerin, değerlerin, rollerin, ritüellerin, amaçların çokluğu ilişkinin derin, zengin ve doyuruculuğunu etkiler.

8. Güven

Güven aşamasında kişi, partnerinin sadece kendi yararına davranmayacağını bilir. Bu da “Partnerim beni düşünür, benim yanımdadır ve beni kollar.” düşüncesinden beslenir.

9. Bağlılık

İlişkide kişilerin ilişkilerini uzun bir yolculuk olarak görüp, iyi ve kötü günde, yaşam boyu sürecek olmasına inanmaları durumudur. Partnerler birbirlerinden memnundurlar, olumlu özellikleri vurgularlar, başkaları ve hayali diğeri ile karşılaştırdıklarında partnerlerini olumlu tanımlarlar.

Gottman Çift Terapisinin Aşamaları Nelerdir?

Gottman Çift Terapisinde:

• Değerlendirme
• Tedavi
• Terapinin aşamalı olarak bitirilmesi
• Sonlandırma
• Sonuç değerlendirmesi olarak beş kısım vardır.

Değerlendirme, yol planını oluşturmak için büyük bir önem taşır. Danışanların karşılanması ile başlayan bu aşama terapi süreçleri hakkında bilgilendirme ile devam eder.

Görüşmeler, bilgi alma ve becerileri değerlendirme, geliştirme üzerine çalışmalarla ilerler. Gottman Çift Terapisinde ölçeklerin, nabız ölçümünün ve video kayıtlarının da önemli bir yeri vardır. Kapsamlı birçok ölçek uygulanması ilişkinin olumlu yönleri ve geliştirilmesi gereken yanları ile ilgili somut veriler sunar. Nabız ölçümünün amacı ise etkileşim sırasında fizyolojik tepkilerin ölçülmesidir. Bu ölçüm ilişkide kişilerin öncelikle kendilerinin, sonra partnerlerinin ihtiyaçlarını, tepkilerini anlamaya buna bağlı olarak da mola ihtiyacını doğru zamanda belirlemelerine yardımcı olur. Kişiler fizyolojik tepkilerini anlayarak rahatlama egzersizlerine yönelebilirler. Video kayıtları, terapist ve çiftler için yardımcı kaynaklardır. Çift bu kaynaklarla kavgayı analiz edebilir, kendine ait çatışma yöntemlerini anlama ve geliştirme imkanı bulabilir.

1970’lerden itibaren Gottman Yönteminin etkililiği araştırmalarca sınanmış, ilişkilerin sürecek ya da ayrılıkla sonuçlanacak olma durumunu %90 ‘dan yüksek bir oranda yordayabildiği bulunmuştur. Geçmiş, şu an ve gelecek olarak çalışması ile bütüncüldür. Çiftlerin ilişkilerine ek olarak ebeveyn olduklarındaki süreçlerle ilgili çalışmaları da etkilidir. Günümüzde ise birçok uzman bu terapi yönteminin eğitimini alıp terapi süreçlerine dahil ederken birçok ilişkiye şifa olmayı amaçlar.

Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Sağlıklı Bir İletişim için Ben Dili” ve “Ted Lasso Üzerinden: Kişilerarası İlişkiler ve Değişim” yazılarımız da ilginizi çekebilir.

Aynı zamanda Salus uygulamasını indirerek ilişkileriniz ve kendiniz için iyileşme sürecine başlayabilir, online terapi alabilirsiniz.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.