Öz sevgi, tüm bireyler için bir gereklilik. Hepimiz kendimizi sevmeli, varoluşumuzun değerini görebilmeli, kendimiz için iyi ve güzel bir yaşam dilemeliyiz. Ancak kimi zaman öz sevginin dozu, yaşamı zorlaştıracak boyutlara ulaşabilir. Bireyin kendisine karşı beslediği sevgi ve önem hissinin abartılı hâle gelmesi, çevresinden de yoğun sevgi ve ilgi beklemesi gibi durumlar; 10 farklı kişilik bozukluğundan biri olan Narsisist Kişilik Bozukluğunun belirtisi olabilir.

Narsisist Ne Demek?

Narsisist, öz sever demektir. Narsisizm tabiri, etimolojik kökenini Yunan mitolojisindeki bir hikayeden alır. Hikayeye göre göl kıyısına su içmeye inen avcı Narkissos, sudaki yansımasına âşık olur ve günlerce kendini izlemekten yemeyi içmeyi unutup hayatını kaybeder.

Narsisizm, ilk kez 1898 yılında psikanalitik kuramcı Havelock Ellis'in bu hikayeden yola çıkarak kullandığı bir kavramdır.

Şimdi gelin; “Bir kişilik bozukluğu olarak narsisizm nedir?” “Narsisist insan özellikleri nelerdir?” gibi soruların yanıtlarına bakalım.

Narsisist Kişilik Bozukluğu Nedir?

Narsisizm kavramı, çoğu kez bireyin kendine âşık olması şeklinde tanımlanır ama bu tanım aslında biraz yüzeysel.

Narsisist bireyler;

• Kendileri hakkında abartılı bir beğeni ve güven hisseder, bu durumun çevreleri tarafından da onaylanmasını beklerler.
• Arzuladıkları ilgiyi bulamadıklarında ise özgüvenleri, yerini kırgınlığa bırakır.
• Bu kırılganlık sonucunda içlerine kapanarak dış dünyayla bağlarını kopartabilecekleri gibi tehlikeli öfke atakları da yaşayabilirler.

Çoğunlukla empati, anlayış, hoşgörü gibi becerileri baskılanır. Benmerkezci bir yaklaşım sergiler ve haksızlığa uğradıkları düşüncesiyle kurban rolüne bürünebilirler. Bu durum ise aile, iş, okul hayatlarını ve sosyal yaşantılarını sürdürülemez duruma getirebilir.

Narsisist Kişilik Bozukluğu Neden Ortaya Çıkar ve Nasıl Gelişir?

Bu sorularının cevaplarını açıklamak için iki önemli isme bakabiliriz:

• Sigmund Freud "Narsisizm Üzerine" adlı makalesinde, bazı bireylerin cinsellikle kendi bedenleri üzerinden tanıştıkları otoerotik dönem ile diğer bireylere yöneldikleri fallik dönem arasında sıkışmış bir cinsellik algısı kazandıklarını ve bunun da narsisizmi doğurduğunu savunur.
• Bir başka psikanalist Otto Fenichel ise bireyin birincil evrede oluşturduğu benlik sevgisinin ikincil evrede oluşan obje (diğer bireyler, dış dünya...) sevgisine baskın geldiğini ve bu yüzden narsisistik bir kimlik edindiğini söyler.

Narsisist Kişilik Bozukluğunun nedenlerine dair henüz kesin bulgular yok ama bazı faktörler tarafından tetiklendiğini söylemek mümkün. Potansiyel narsisizm nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• İstismar veya travma öyküleri bulunan bireyler, bunu aşabilmek için öz sevgide aşırılığa yönelebilirler.
• Ebeveynlerin aşırı hoşgörülü olduğu ve çocuğa abartılı övgülerle yaklaştıkları aile ilişkileri de narsisizm için tetikleyici olabilir.
• Ayrıca bireyler onları onaylayacak kimseyi bulamadıklarında, ilgisiz ve sevgisiz kaldıklarında da tüm sevgilerini kendilerine yönelterek zaman içerisinde narsisist davranışlar sergilemeye başlayabilirler.

Yani narsisistlik, bireyin bilinçli yaptığı bir seçimden ziyade hayata devam edebilmek için bulduğu bir çözüm olabilir.

Narsisist Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Narsisist anlamı itibarıyla kendini aşırı önemli ve değerli bulan, benmerkezci bir tavırla yaşayan bireyler için kullanılır. Ama özgüveni yüksek her insan Narsisist Kişilik Bozukluğu yaşamıyor ya da narsisist eğilimler göstermiyor olabilir.

Narsisist kişilik özellikleri ise şöyle sıralanabilir:

• Kibirli, bencil ve talepkâr olabilirler çünkü özel ve herkesten üstün olduklarına inanırlar.
• Çevrelerindeki herkesin onların özel ve üstün olduklarının farkında olmasını beklerler.
• Aşırı övgü, ilgi ve hayranlığa ihtiyaç duyarlar. Bunları bulamadıklarında tamamen yalnızlaşmayı tercih edebilir veya aşırı öfkeli bir ruh hâline bürünebilirler.
• Basit eleştirileri kaldıramayıp büyük tepkiler verebilirler.
• En güçlü, en başarılı ve en güzel olduklarına dair güçlü inançları vardır bu nedenle diğer insanlara karşı küçümseyici, aşağılayıcı bir yaklaşım geliştirebilirler.
• Diğer insanların istek ve ihtiyaçlarını önemsemez, onlarla empati kuramazlar.
• Başkalarına duydukları cinsel ilginin her zaman karşılık bulacağına inandıkları için bu konuda normalden daha rahat ve girişken davranabilirler.

Narsisist özelliklerin birkaçını gösteren bireylerdeki yüksek özgüven, sağlıklı benlik saygısına sahip insanlardakinden farklı olur. Bu bireyler; alçakgönüllülüğe hiç yaklaşmaz, kendilerinin herkesten daha iyi olduğunun altını sık sık çizerler. Tüm bu belirtiler, ergenlik döneminin ardından daha görünür hâle gelir. Ama Narsisist Kişilik Bozukluğuna sahip bireyler; bunların hiçbirini fark etmez kişiliklerinde potansiyel bir sorun olması, onların benlik algısına aykırıdır.

Narsisist Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilebilir mi?

Tüm kişilik bozukluğu türlerinin tanı ve tedavisi mümkün. Uzmanlar sürece başladıklarında doğru bir tedavi süreci için kişiyi detaylı bir şekilde tanımak isteyebilirler. Bu süreçte çeşitli araçlardan yararlanabilirler.

Ruh sağlığı uzmanı kişide Narsisist Kişilik Bozukluğu olduğunu düşünürse bu duruma eşlik eden başka psikopatoloji var mı buna dikkat etmektedir. Bu kişilik bozukluğunda psikoterapi yöntemleri ön plandadır. Eşlik eden başka bir durum varlığında uzmanın gerek duyması halinde ilaç desteğine başlanabilir.

Psikoterapi ile bireyin diğer insanlara yaklaşımı ve ilişkileri iyileştirilebilir. Bu terapiler;

• Bireyin başarısızlıkları tolere edebilmesine,
• Duygu yönetiminde daha başarılı hâle gelmesine,
• Gerçek potansiyelini görerek daha gerçekçi hedefler belirlemesine yardımcı olur.

Terapilerin düzenli aralıklarla sürdürülmesi, istenen sonuçlara ulaşmayı kolaylaştırır.

Terapi sürecini baltalayacak ve verim alınmasına engel olabilecek bir alışkanlık mevcut ise kişinin bunları bırakması pozitif anlamda değişime sebep olabilir. Birey; stresi ve öfkeyi azaltabilmek için doğa yürüyüşleri, nefes egzersizleri, meditasyon gibi yeni alışkanlıklar edinip bunları rutin hâle getirebilir.

Narsisist Kişilik Bozukluğu Hakkında Merak Edilenler

1. Bir Narsisistle Birlikte Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?

Her şeyin mükemmel gittiği ilişkiniz bir anda yokuş aşağı yuvarlanmaya başladıysa belki de partneriniz kendisini sizden daha fazla seviyordur. Bu durumun birçok işareti olabilir:

• Narsisist bireyler, ancak kendileri kadar mükemmel insanlarla birlikte olma eğilimindedir. Bu yüzden ilişkinin başlarında henüz her şey çok yeniyken hatta birbirinizi yeterince tanımıyorken size dünyanın en özel insanıymışsınız gibi davranabilirler.
• İlişkide sizi tanımak için yeterince hevesli görünmeyebilir, merak dolu sorular sormayabilirler. Kendinizden bahsetmek istediğinizde bununla ilgilenmeyebilirler. Genellikle kendilerini anlatmayı, ne kadar yetenekli ve başarılı olduklarını göstermeyi severler.
• Ne kadar kibirli ve özgüvenli görünseler de sizden iltifatlar, övgüler duymaya bayılırlar. Duyamadıklarında bunun için çabalar, fırsatlar yaratır, sonuç alamazlarsa kırılganlığa bürünürler.
• Merkezinde olmadıkları hislerle, düşüncelerle ilgilenmezler. Bu yüzden belirgin bir empati yoksunluğu gösterirler. Kötü bir gün geçirdiğinizde onu ihmal ederseniz öfkelenebilir ya da sizden uzaklaşabilirler.
• Zorlayıcı kişilikleri yüzünden çevrelerinde çok fazla insan bulunmaz. Sizi de başkalarıyla paylaşmaktan hoşlanmazlar. Arkadaşlarınızla görüştüğünüz, ona yeterince vakit ayırmadığınız gibi sebeplerle sizi suçlayabilirler.
• Sizi alçaltarak kendilerini daha iyi hissetmek isteyebilirler. Çok fazla eleştirildiğinizi, başarılarınızın küçümsendiğini, sık sık kırıldığınızı fark ederseniz ondan uzaklaşın. Duygusal mücadelelere girmek çözüm getirmez çünkü üzerinizde etkisi olduğunu fark ettiği her davranışı pekiştirmeyi seçecektir.
• İlişkinizdeki her sorunda sizi suçlar ve kötü hissetmenize sebep olurlar. "Eskisi kadar ilgi göstermiyorsun, her şeyi yanlış anlıyor ve çarpıtıyorsun, fazla hassas ve alıngansın, sağlıklı düşünemiyorsun, ..." gibi cümleler duymaya başladıysanız bu durum gaslightinge maruz kaldığınız anlamına da gelir.

2. Narsisist Âşık Olur mu?

Bu, oldukça zor çünkü narsisist bireyler anlaşmazlıkları çözmek, empati kurmak gibi beceriler geliştiremez. Partnerinin mükemmel olmadığı an onunla çatışmaya başlar. Bu andan o kadar korkar ki partnerini reddetmeyi bile seçebilir. Üstelik aşkı tatsa bile birine gerçekten bağlanmak ona göre değildir çünkü aşk, ona kendini savunmasız ve muhtaç hissettirir. Bu bireyler, ancak onu çok iyi tanıyan ve narsisist güdülerini dengeleyebilen bir partner bulduğunda zamanla gerçek sevgiyi deneyimleyebilir.

3. Narsisist Hatasını Anlar ve Özür Diler mi?

Narsisist bireylerin haksız ya da hatalı olması, onlar için pek mümkün değil. Onunla ne kadar tartışırsanız tartışın, uzlaşamazsınız. Sizi duymadığını, onunla iletişim kuramadığınızı açıkça görebilirsiniz. Zaten genellikle uzlaşmaya çalışmaz, size doğrularını kabul ettirmek için uğraşırlar. Hatalı olduklarını bilseler bile bunu ısrarla reddedebilir, nadiren özür dilerler.

4. Narsisiste Nasıl Davranılmalı?

Narsisist Kişilik Bozukluğuna sahip biriyle yaşamak epey zor olabilir ama onu iyi gözlemler ve yaklaşımınızı buna göre belirlerseniz durum daha kolay hâle gelebilir. Bu konuyla ilgili detaylı bilgi almak için "Narsisist Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranılmalı?" yazımızı da inceleyebilirsiniz. Bunun dışında ek ipuçları olarak şunlardan bahsedebiliriz:

• Sizi manipüle etmesine izin vermemek için sınırlarınızı, beklentilerinizi açıkça belirleyin ve onun da görmesini sağlayın.
• Sizi aşağılamaya çalıştığını hissederseniz ondan bir süre uzaklaşın.
• Davranışlarını kişisel algılamamaya, onunla duygusal bir savaşa girmemeye çalışın.
• Her zaman haklı ve üstün olma hissiyle kurban rolüne büründüğünde gerçekçiliğinizi koruyun. Müdahale etmeye, aksini kanıtlamaya çalışmayın.
• Gerçekten hayal kırıklığına uğradığında empati kurarak onu anlamaya çalışın.
• Başarılı olduğunda, iyi şeyler yaptığında onu takdir etmekten çekinmeyin.
• Narsisist Kişilik Bozukluğunun belirtilerinden biri, mükemmel olma düşüncesi. Dolayısıyla onu bir sorun olduğuna ve tedaviye ikna etmeniz bazen mümkün bile olmayabilir ama sınırlarınızdan emin olursa sizi zorlayan davranışlarını törpülemeye karar verebilir.

Salus ile ihtiyaç duyduğunuz desteği alabilirsiniz. Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Borderline, Sınırda Kişilik Bozukluğu Nedir?” ve “Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Belirtileri, Tedavisi” yazılarımız da ilginizi çekebilir.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.